Nederlands - Modern Grieks

Op enkele uitzonderingen na is er voor de meeste bijvoeglijke vormen maar één manier om een overeenkomend bijwoord te vormen. De twee uitgangen voor deze bijwoorden zijn «-α» en «-ως» en dan zijn er nog enkele onregelmatige vormen.

Bijwoorden op «-α» zijn gelijk aan het onzijdige meervoud (1ste- en 4de naamval) van de overeenkomende bijvoegelijke naamwoorden.

Dit type bijwoorden is verkregen van de bijvoeglijke naamwoorden eindigend (mnl., vrl. & onz.) op:

• 1. «-ος, -η, -ο» (incl. passieve deelwooren in de verleden tijd)
• 2. «-ος, -ια, -ο»
• 3. «-ύς, -ιά, -ύ»
• 4. «-ης, -α, ικο»

• 1+2.Enkele bijwoorden van de bijvoeglijke naamwoorden eindigend op «-ος»:

fel, heftig	άγρια
genadeloos	αλύπητα
langzaam, laat	αργά
zoet	γλυκά
luid, hardop	δυνατά
tevergeefs, nutteloos	μάταια
mondeling	προφορικά
zelden, zeldzaam	σπάνια
specifiek	συγκεκριμένα
goedkoop	φτηνά
armoedig, armzalig	φτωχά
separately gescheiden	χωριστά

Enkele bijvoeglijke naamwoorden met de uitgang eindigend op «-ος» hebben alternatieve bijwoorden met de uitgang op «-ως.

• 3.Enkele bijwoorden van de bijvoeglijke naamwoorden eindigend op «-ύς»:

deeply diep, diepzinnig	βαθιά
heavily, gravely zwaar, donker	βαριά
far away ver weg	βαθιά

• 4. Enkele bijwoorden van de bijvoeglijke naamwoorden eindigend op «-ης»:

angstvallig	ζηλιάρικα
nors	κατσούφικα
koket, behaagziek	τσαχπίνικα

Enkele voorbeelden:

ελληνικά	ολλανδικά
Και βέβαια θα το κάνεις.	Maar natuurlijk doe ik het.
Γιατί νιώθω ξαφνικά τόσο μεγάλη.	Waarom voel ik me opeens zo oud.
Αυτό δεν κοστίζεις φτηνά.	Dat komt je duur te staan.
Μείνε μακριά απ’ τον άντρα μου.	Blijf uit de buurt van mijn man.
Ποσο βαθιά περπατήσαμε στο δάσος.	Hoe ver (diep) wandelden we in het bos.
Τους κοιτάχτηκε ζηλιάρικα.	Hij bekeek hen afgunstig.
Tον θεωρείται και πολύ κατσούφika.	Hij wordt beschouwd als zeer nors.

Bijwoorden op «-ως» worden verkregen van de bijvoeglijke naamwoorden eindigend (mnl., vrl. & onz.) op «-ης, -ης, -ες»

Deze bijvoeglijke naamwoorden hebben twee uitgangen nl. «-ης» voor mannelijk en vrouwelijk en «-ες» voor onzijdig. Het accent van het gevormde bijwoord komt op dezelfde lettergreep als bij het bijvoeglijke naamwoord in de 1ste naamval van het mannelijk enkelvoud. (met uitzondering van de bijvoeglijke naamwoorden eindigend op «-ώδης» waarbij het accent van het gevormde bijwoord naar de laatste lettergreep verschuift).

Voorbeelden:

ελληνικά	ολλανδικά
Δεν ξέρω τι ακριβώς έχει μέσα.	Ik weet niet wat er precies in zit.
Δυστυχώς είναι πολύ αργά γι' αυτό.	Helaas is het daar erg (te) laat voor.
Ευτυχώς έχει εσένα να τον βοηθάς.	Gelukkig heeft hij jou om hem te helpen.
Είναι εμφανώς αρκετά παλιό.	Het is duidelijk heel oud.
Ιδεωδώς, αυτός ο άνθρωπος θα ήταν κατάλληλη.	Idealiter zou deze persoon geschikt zijn.
Συνήθως αυτό δεν είναι πρόβλημα.	Gewoonlijk is dat geen probleem.
Όλοι εδώ δουλεύουν πυρετωδώς από την τελευταία στιγμή.	Hier werkt iedereen heel hard tot de laatste minuut.

Zoals gezegd zijn sommige bijwoorden die eindigen op «-ως» afgeleid van bijvoeglijke naamwoorden die eindigen op «-ος».

Hierboven is al vermeld dat er bijwoorden met de uitgang op «-α» gevormd worden van bijvoeglijke naamwoorden eindigend op «-ος». Tesamen met de volgende alternatieve bijwoorden, eindigend op «-ως» ontstaan dus dubbele bijwoorden, zoals:

• «βέβαια-βεβαίως» - natuurlijk, zeker
• «άσχετα-ασχέτως» - ongeacht
• «άδικα-αδίκως» - onrechtvaardig
• «σπάνια-σπανίως» - zeldzaam
• «κύρια-κυρίως» - hoofzakelijk, voornamelijk
• «ίδια-ιδίως» - vooral, in het bijzonder
• «απόλυτα-απολύτως» - compleet, volledig

Ze verschillen bij niet in betekenis en gebruik. In de «-ως» vormen vindt een verschuiving van het accent plaats van de antepenultimate (3de lettergreep van achter) naar de enultimate (de voorlaatste lettergreep). Het gebruik van deze bijwoorden was in het verleden beperkt tot de katharevousa (geleerde taal), maar ze worden nu min of meer vaker gebruikt, aan de ene kant omdat de verschillende schrijf en stijl nuances zijn vergemakkelijkt, aan de andere kant in de formele tekst om specifieke stijl redenen. Om eventuele verwarring te voorkomen als ze in een zin genoemd worden in de onzijdige 1ste en 4de naamval meervoud met een onzijdig bijvoeglijk naamwoord, eindigend op «-α», heeft de «-ως»-uitgang de voorkeur.

De betekenis van de volgende zinnen kan bijvoorbeeld voor verwarring zorgen:

«δύο συνημμένα σπάνια έγγραφα» («συνημμένα» kan hier ook voor een bijv.vnw. aangezien woorden)	twee aangehechte zeldzame documenten
«δύο συνημμένως σπάνια έγγραφα» (met de «-ως» vorm is het duidelijk dat het bijwoord bedoeld wordt)	twee bijgesloten (in de envelop) zeldzame documenten
«δύο σπάνια αρχικά νομίσματα» («σπάνια» kan hier ook voor een bijv.vnw. aangezien woorden)	twee zeldzame originele munten
«δύο σπάνιως αρχικά νομίσματα» (met de «-ως» vorm is het duidelijk dat het bijwoord bedoeld wordt)	twee zeldzame (zelden voorkomend) originele munten

Soms verschilt de betekenis of het gebruik tussen de twee soorten. Enkele voorbeelden

bijwoord	betekenis	omschrijving	bijwoord	betekenis	omschrijving
αδιάκριτα	indiscreet	onbescheiden manier	αδιακρίτως	klakkeloos	zonder onderscheid
ακριβά	duur	in prijs	ακριβώς	precies	op tijd
άμεσα	direct	zonder bemiddeling	αμέσως	dadelijk, onmiddelijk	zonder vertraging
απλά	eenvoudig, simpel	eenvoudige manier	απλώς	alleen maar	enige manier
έκτακτα	wonderbaar	leuke tijd	εκτάκτως	buitengewoon	voorge- programeerd
έξοχα	briljant	uitstekend	εξόχως	voortreffelijk	overwegend
ευχάριστα	aangenaam	aangename stemming	ευχαρίστως	graag, met plezier	met gretigheid
ιδιαίτερα	vooral	voornamelijk	ιδιαιτέρως	in het bijzonder	boven alles
ίσα	gelijk	hetzelfde	ίσως	misschien	wellicht
κακά	slecht	kwade manier	κακώς	foutief	niet goed
καλά	goed	goede wijze	καλώς	goed	niet fout, okay
περίεργα	nieuwsgierig	nieuwsgierige manier	περιέργως	merkwaardig	onverwacht verrassend
τέλεια	volmaakt, perfect	uitstekende manier	τελείως	compleet	helemaal, geheel

Enkele voorbeelden in zinnen:

ελληνικά	ολλανδικά
Hij/zij nam enkele simpele maatregelen.	Πήρε μερικά απλά μέτρα.
Zij was perfect volgens zijn mening.	Ήταν τέλεια κατά τη γνώμη του.
De sfeer op het feest was aangenaam.	Η ατμόσφαιρα στο πάρτι ήταν ευχάριστα.
Opmerkelijk ging hij/zij vroeg naar huis.	Περιέργως πήγε νωρίς σπίτι.
Καλώς ήρθατε στην παρέα μας.	Welkom in ons gezelschap.
Τώρα θα ήθελα ευχαρίστως να έχω την απάντηση.	Nu zou ik graag het antwoord hebben.
Πρέπει να φύγεις αμέσως.	Je moet onmiddellijk gaan.
Καλώς ή κακώς, η Επιτροπή είχε υποβάλει προτάσεις.	Goed of slecht, de Commissie heeft voorstellen gedaan.
Η Σάρα είναι τελείως ανίκανη να κάνει αυτή τη δουλειά.	Sara is volledig bekwaam om dat werk te doen.
Ίσως πρέπει να μιλήσεις στο αφεντικό γι'αυτό.	Misschien moet je hierover met de baas spreken.
Απλώς θα περιπλέξει τα πράγματα.	Het zal de dingen alleen maar gecompliceerder maken.
Είναι κυρίως μια βάση εκκίνησης.	Het is vooral een basis om te starten.
Αυτό αφορά ιδίως στη διάρκεια του προγράμματος.	Dat geldt met name voor de duur van het programma.
Αυτό δεν είναι απολύτως αλήθεια.	Dat is niet helemaal waar (absoluut niet).

Er zijn enkele uitzonderingen bij het vormen van bijwoorden en er zijn bijwoorden die bij geen enkele categorie passen:

κάτι άλλο	iets anders, anderszins
τίποτα άλλο;	anders nog iets?
κάθε άλλο!	helemaal niet!
δίχως άλλο	in elk geval
χωρίς άλλο	absoluut
Έχεις κι άλλο γι 'μένα;	Heb je nog meer voor me?
Πόσοι άλλοι θα έρθουν;	Hoeveel anderen komen er?
Έτσι και αλλιώς εγώ θα πάω.	Ik ga in elk geval.
Πρέπει να πάμε σπίτι, αλλιώς θα αργήσουμε.	We moeten naar huis, anders zijn we te laat.

απλά και μόνο	heel eenvoudig
έγω καο μόνο φταίω	ik heb er alleen schuld aan
Έτσι και μόνο έτσι	Dat is de enige manier
Του έκανα τη χαρή μόνο και μόνο.	Ik deed hem slechts een plezier.
θέλω μόνο ένα σάντουιτς για μεσημεριανό.	Ik wil alleen een sandwich voor de lunch.
Δεν μπορώ να το κάνω μόνος μου.	Ik kan het niet alleen doen.
Μόνος κι έρημος	Alleen en verlaten
Η μόνη μου ελπίδα είναι εξαφανίστηκε.	Mijn enige hoop verdween.

Είναι περίπου το ίδιο.	Het is ongeveer hetzelfde.
Εσείς ο ίδιος το είπατε.	U heeft het zelf gezegd.
Τα παιδιά μου είναι το ίδιο μου το αίμα.	Mijn kinderen zijn mijn eigen vlees en bloed.
Αυτό μου είναι ακριβώς το ίδιο.	Dat is voor mij helemaal hetzelfde.
Ήρθε με το ίδιο του το αυτοκίνητο.	Hij kwam met zijn eigen auto.

Θέλεις λίγο από αυτό το κρασί;	Wil je wat van deze wijn?
Τρώω λίγο.	Ik eet weinig.
Πάρε λίγο τα χέρια σου απ'το τραπέζι!	Haal je handen even van de tafel!
Μου δίνεις λίγο το ποτό μου;	Geef mijn drankje even aan? (a.u.b.)

Το έγινε πολύ πριν τον καιρό σου.	Het gebeurde ver voor jouw tijd.
Δεν αργήσαμε πολύ, μόνο πέντε λεπτά.	We waren niet al te laat, slechts vijf minuten.
Δουλεύεις πολύ, θα αρρωστήσεις.	Je werkt te veel, je wordt nog ziek.
Ήπιαν πολύ χθες το βράδυ.	Ze dronken veel gisteren avond.

Van de bijvoeglijke naamwoorden op «-ύς» («-εία» (vrl.), «-ύ» (onz.) krijgen de bijwoorden de uitgang «-έως». Deze bijwoorden worden zelden gebruikt en de bijvoeglijke naamwoorden worden hoofdzakelijk in technische of formele teksten gebruikt en soms in standaard uitdrukkingen.

Enkele bijwoorden zijn:

ελληνικά	ολλανδικά
βαρέως - (bijv.nw: βαρύς)	zwaar, ernstig
βραδέως - (bijv.nw: βραδύς)	langzaam
ευθέως - (bijv.nw: ευθύς)	direct, eerlijk
ευρέως - (bijv.nw: ευρύς)	ruimschoots, uitgebreid
ταχέως - (bijv.nw: ταχύς)	snel, spoedig

Er zijn enkele bijvoeglijke naamwoorden uit het Oude Grieks gevormd van actieve deelwoorden. Ze zijn welliswaar zeldzaam en soms zeer zeldzaam, maar omdat er bijwoorden van gevormd worden met «-ως» als uitgang (i.p.v. «-α»), kunnen ze niet onvermeld blijven. Het gaat om de volgende uitgangen (mnl.,vrl., onz.):

• «-ων, -ουσα», -ον»
• «-ών, -ώσα, -ών»
• «-ών, -ούσα, -ούν»

ελληνικά	ολλανδικά
Το κείμενο είναι αρκούντως ακριβής.	De tekst is voldoende nauwkeurig.
Πες του πως ο Γιάννης πρέπει να τον δει επειγόντως.	Zeg hem dat Jan hem dringend moet spreken.
Σ' είμαι πολύ ευγνωμόνως για την πληροφορία σου.	Ik ben je zeer dankbaar voor je informatie.
Πώς είναι ο Γιάννης, παρεμπιπτόντως;	Hoe is het trouwens met Jan?

Net zoals de bijvoeglijke naamwoorden hebben de bijwoorden drie vormen, de stellende, vergotende en soms de overtreffende trap. Er zijn ook twee manieren om ze te vormen, de manier van vorming met een-woord of de omschrijvende manier. De stellende trap is hetzelfde als het onzijdige meervoud van 1ste en 4de naamval van het bijvoeglijke naamwoord. Met het woordje «ποι» (formeel «πλέον») voorafgaand aan de stellende trap wordt de vergrotende trap gevormd op de omschrijvende manier en met «-τερα» als achtervoegsel op de een-woord manier. Bij de overtreffende trap wordt op de een-woord manier aan de stellende trap het achtervoegsel «-τατα» toegevoegd en wordt de stellende trap voorafgegaan door «-πολύ» op de omschrijvende manier.

De bijwoorden, verkregen van bijvoeglijke naamwoorden met de vergrotende trap op de een-woord manier gevormd, hebben ook de vergotende trap en de overtreffende trap (van een-woord)

De meeste bijwoorden van manier (wijze), die verkregen zijn van bijvoeglijke naamwoorden, vormen hun een-woord vorm op dezelfde manier, maar dan met de «-α» uitgang. Als alternatief kan de stellende trap (de basis vorm) voorafgegaan door het woordje «-ποι» gebruikt worden, om de vergrotende trap uit te drukken.

Enkele voorbeelden van regelmatige bijwoorden

stellende trap	vergrotende trap een-woord	vergrotende trap omschrijvend	overtreffende trap een-woord	overtreffende trap omschrijvend	betekenis
ακριβά	ακριβότερα	πιο ακριβά		πολύ ακριβά	duur
ακριβώς	ακριβέστερα	πιο ακριβώς	ακριβέστατα	πολύ ακριβώς	precies
απλά	απλούστερα	πιο απλά	απλούστατα	πολύ απλά	eenvoudigweg
αργά	αργότερα	πιο αργά			laat, langzaam
βαθιά	βαθύτερα	πιο βαθιά	βαθύτατα	πολύ βαθιά	diep
γενικά	γενικότερα	πιο γενικά	γενικότατα		doorgaans, algemeen
επιεικώς	επιεικέστερα	πιο επιεικώς	επιεικέστατα	πολύ επιεικώς	toegeeflijk
εύκολα	ευκολότερα	πιο εύκολα	ευκολότατα	πολύ εύκολα	makkelijk
καλά	καλύτερα	πιο καλά	κάλλιστα	πολύ καλά	goed
σπάνια	σπανιότερα	πιο σπάνια	σπανιότατα	πολύ σπάνια	zelden
συνήθως	συνηθέστερα		συνηθέστατα		gewoonlijk
σύντομα	συντομότερα	πιο σύντομα	συντομότατα		spoedig
συχνά	συχνότερα	πιο συχνά	συχνότατα	πολύ συχνά	vaak, dikwijls
τακτικά	τακτικότερα	πιο τακτικά	τακτικότατα	πολύ τακτικά	regelmatig
φρόνιμα	φρονιμότερα	πιο φρόνιμα	φρονιμότατα	πολύ φρόνιμα	oordeelkundig, verstandig
χαμηλά	χαμηλότερα	πιο χαμηλά	χαμηλότατα	πολύ χαμηλά	laag, beneden
ψηλά	ψηλότερα	πιο ψηλά		πολύ ψηλά	hoog

 

Alle bovengenoemde bijwoorden, met uitzondering van «συνήθως» mogen voor de vergrotende trap alternatief gevormd worden door «πιο» voor de basis vorm te zetten.

Omdat bijwoorden normaal gesproken geen overtreffende trap vormen, wordt de vergrotende trap vormen soms ook gebruikt voor de overtreffende trap.

Wordt echter de uitdrukking zo......mogelijk gebruikt, dan wordt in dit zinsdeel «to» plus het onzijdige enkelvoud van de vergrotende trap van het bijvoeglijke naamwoord gebruikt, als volgt:

Μπορείτε να μου στείλετε τον αριθμό εγγραφής σας το συντομότερο.

Kunt u mij uw registratie nummer zo spoedig mogelijk toezenden.

Enkele voorbeelden van onregelmatige bijwoorden

stellende trap	vergrotende trap een-woord	vergrotende trap omschrijvend	overtreffende trap een-woord	overtreffende trap omschrijvend	betekenis
γρήγορα	γρηγορότερα	πιο γρήγορα		το γρηγορότερο	snel
ιδίως	ιδιαίτερα	πιο ιδίως	ιδιαίτατα	πολύ ιδίως	special, in het bijzonder
λίγο *	λιγότερα	πιο λίγο	ελάχιστα	πολύ λίγο	weinig, een beetje
μπροστά	μπροστύτερα	πιο μπροστά		πολύ μπροστά	voor, meer voorwaarts
νωρίς	νωρίτερα	πιο νωρίς		πολύ νωρίς	vroeg, spoedig
πολύ *	περισσότερο/πιότερο	πιο πολύ		το πιο πολύ	veel
πρώτα	πρωτύτερα		πρώτιστα/πρωτίστως		eerst
ύστερα	υστερότερα	πιο ύστερα			later

Een bijwoord van manier kan gewijzigd worden door een ander bijwoord (zoals het een bijvoeglijk naamwoord kan veranderen)

ελληνικά	ολλανδικά
πολύ καλά	zeer goed
πάρα πολύ καλά	heel erg goed
πιο καλά	beter
πολύ καλύτερα	veel beter
κάπως καλύτερα	iets beter
λίγο καλύτερα	beetje beter
τρεις φορές καλύτερα	drie keer beter
λιγότερο καλά	minder goed
αρκετά καλά	vrij goed
φοβερά καλά	vreselijk goed

bijwoord van plaats	vergrotende trap	overtreffende trap
κοντά	πιο κοντά	dichtbij, dichterbij
ψηλά	πιο ψηλά	hoog, hoger
εδώ	πιο εδώ	hier, meer hierheen
πάνω	πιο πάνω	boven, hoger op
μέσα	πιο μέσα	binnen, verder binnen.
μπροστά	πιο μπροστά	voor, meer voorwaarts
πέρα	πιο πέρα	verder naar beneden of langs

 

* τουλάχιστο(ν) = tenminste

Voorbeeld zinnen met de trappen van vergelijking van de bijwoorden :

ελληνικά	ολλανδικά
Πρέπει να έχει τα μέσα να ζει πιο καλά.	Men moet de middelen hebben om beter te leven.
Είμαι βαθύτατα απογοητευμένος με την απόφασή του.	Ik ben diep teleurgesteld door zijn beslissing.
Καλύτερα αργά παρά ποτέ.	Beter laat dan nooit.
Πρέπει να διαβάσουμε αυτό το εγχειρίδιο ακριβέστερα	We moeten deze handleiding nauwkeuriger lezen.
Πιο πολύ απ 'όλα θα θυμάμαι τα γέλια της.	Het meest van alles zal ik me haar gelach herinneren.
Αυτό το εστιατόριο είναι ιδιαίτερα καλό.	Dit restaurant is bijzonder goed.
Θα μου τηλεφωνήσεις αργότερα;	Bel je me later?
Θα ήταν πιο εύκολα αν ήσουν εκεί.	Het zou gemakkelijker geweest zijn als je daar was.
Ίσως να μας επισκέπτεσαι πιο τακτικά τώρα	Misschien kun je ons nu regelmatiger bezoeken.
Πιστεύω ότι είναι το λιγότερο που μπορώ να κάνω.	Het lijkt me dat het het minste is wat ik kan doen.

 

Van alle bovengenoemde bijwoorden (behalve «συνήθως») kan de vergrotende trap alternatief gevormd worden door «πιο» voor de basisvorm (stellende trap) te plaatsen.