Nederlands - Modern Grieks

a) toegelicht

Ο Γεώργιος ήρθε γελώντας ενώ η Βαρβάρα ήρθε κλαίγοντας.	George kwam lachend aan terwijl Barbara huilend aankwam.
Δίνοντας χρήματα, αρχίζουν τα προβλήματα.	Met het geven van geld, beginnen de problemen.

Zin 1 toont ons de situatie waarin George en Barbara aankomen en zin 2 laat de relatie tussen het werkwoord en de hoofdzin zien. Het deelwoord wordt gevormd van de onvoltooid tegenwoordige tijd van het actieve werkwoord.

De vertalingen van deze vorm in het Nederlands zijn verbaal substantief van de infinitief, bijwoordelijk deelwoord, zelfstandig gebruikte onbepaalde wijs of het gerundium (in het Latijnse gerundivum - infinitivus praesens activum) en is het een van het werkwoord afgeleid zelfstandig naamwoord. De hele werkwoordsvorm (infinitief) kan als onzijdig zelfstandig naamwoord gebruikt worden, bv. als het onderwerp van een zin, zoals in: Het eten van pannekoeken is een favoriete bezigheid.

De gerundium in het Moderne Grieks heeft altijd een bijwoordelijke functie. Dit deelwoord is onverbuigbaar en wordt niet bijvoeglijk gebruikt, alleen bijwoordelijk. Het geeft de wijze aan waarop een activiteit plaatsvindt, maar ook de tijd, reden en veronderstelling gedurende de activiteit. Normaal gesproken wordt de activiteit die de gerundium beschrijft geïnterpreteerd als gelijktijdig met die van het hoofdwerkwoord en zelden als eerder ervan. Het bepaald het werkwoord van een zin maar kan nooit als een werkwoordelijk type in een hoofdzin verschijnen. De eenvoudigste en meest voor de hand liggende manier om de gerundium structuur te gebruiken is in secondaire bijwoordelijke zinnen. De uitgangen «-οντας» en «-ώντας» worden gebruikt en hangen af van het type vervoeging van het werkwoord, de A of de B vervoeging. Men schrijft bv. «γράφοντας» voor het werkwoord «γράφω» van de A vervoeging en «-γελώντας» voor het werkwoord «γελώ» van de B vervoeging.

Μόνο μιλώντας ανοησία, ήταν γνωστός.	Alleen door onzin te spreken, was hij bekend. (wijze)
Μπαίνοντας στο σπίτι ακούστηκε το τηλέφωνο του.	Bij het binnengaan van het huis, hoorde hij zijn telefoon. (time)
Αγοράζοντας αυτό το κινητό θα έχεις πρόσβαση στο διαδίκτυο.	Als je deze mobiele telefoon koopt zul je toegang tot internet hebben. (veronderstelling)
Η Ελένη ήταν τόσο λυπημένη που έτρεξε κλαίγοντας.	Helen was zo bedroeft, dat zij huilend wegliep. (reden)

Het tegenwoordig deelwoord van het werkwoord «είμαι» is «όντας» - zijn.

Ήταν έγκυος όντας ακόμη φοιτήτρια.

Ze was zwanger terwijl ze nog studente was.

De uitgebreide typen van de voltooid tegenwoordige tijd van de actieve en passieve werkwoorden worden ook beschouwd als tegenwoordig deelwoord. Zij worden gevormd met het deelwoord van de tegenwoordige tijd van het werkwoord hebben «έχω» (having «έχοντας») en de infinitief (onbepaalde wijs) van de overeenkomstige vormen, bv.:

΄Εχοντας θεωρήσει ο Γιάννης το αποφάσισε.	Jan nam een besluit na het te hebben overwogen.
Έχοντας τελειώσει τεχνικό λύκειο, έψαχνε για δουλειά.	Nadat hij/zij de techische hogeschool had afgemaakt, zocht hij/zij werk.

Meestal heeft het tegenwoordig deelwoord hetzelfde onderwerp als het werkwoord, maar in enkele zeldzame gevallen wordt het gebruikt met een verschillend onderwerp en heeft het een tijdelijke functie:

Αλλάζοντας ο καιρός, έγινε πολύ κυκλοθυμικός.	Toen het weer verandererde, werd hij erg humeurig.
Διορίζοντας έναν νέο δάσκαλο, προχώρησε η τάξη.	Door de aanstelling van een nieuwe leraar, maakte de klas vorderingen.

b) toegelicht:

1. Deelwoorden van de actieve vormen

• Er zijn twee deelwoorden in de actieve vorm, die vervoegd worden als bijvoeglijk naamwoord. Ze zijn afkomstig van een academische traditie, geintroduceeerd in het Standaard Grieks, en omvatten een beperkte groep werkwoorden, t.w.

• a) Het actieve deelwoord in de onvoltooid tegenwoordige tijd. De verbuiging ervan is gebaseerd op de stam van de onvoltooid verleden tijd van het werkwoord. De uitgangen zijn op: «-ων, -ουσα, -ον», or «-ών, -ώσα, -ών», or «-ών, -ούσα, -ούν.
• b) Het actieve deelwoord in de onvoltooid verleden tijd wordt gevormd met de uitgangen: «-ας,-ασα,-αν», toegevoegd aan de actieve aoristus stam.

• Deze deelwoorden van de actieve vorm worden gebruikt in oudere geleerde of academische teksten, in journalistieke geschriften en in een taal die gebruik maakt van academische aspecten om elegantie, formaliteiten en geestigheden te verkrijgen.

Voorbeelden voor het gebruik van de deelwoorden van de actieve vormen zijn hier op onderstaande pagina te vinden.

2. Deelwoorden van de passieve vorm

• Het passieve deelwoord in de tegenwoordige tijd wordt verbogen in alle naamvallen en eindigen op «-άμενος, -άμενη, -άμενο»,
  «-όμενος, --όμενη, -όμενο», «-ώμενος, -ώμενη, -ώμενο» of «-ούμενος, -ούμενη, -ούμενο», afhankelijk van de klasse van het werkwoord, toegevoegd aan de onvoltooide stam. Het wordt als bijvoeglijke naamwoorden gebruikt en volgt het «-ος, -η, -ο» verbuigings patroon. Het aantal is eveneens beperkt en het komt voort uit de geleerde traditie. Het wordt geschreven met «ω» als het accent op de voorlaatste lettergreep staat, de penultimate, en (b.v. «δηλωμένος», «φαγωμένος») en met «ό» als het accent op de derde lettergreep van achter staat, de antepenultimate (e.g. «εργαζόμενος», «αυξανόμενος»).
• Het passieve deelwoord in de onvoltooid verleden tijd wordt, net zoals bovengenoemde deelwoord, beperkt gebruikt en is afkomstig van de geleerde traditie. Het eindigt op «-είς,-είσα,-έν», toegevoegd aan de passieve aoristus stam.
• Het passieve voltooide deelwoord is een bijvoeglijke vorm, met de eigenschappen van een bijvoeglijk naamwoord. Het wordt meestal gevormd van transitieve werkwoorden met een actieve en passieve vorm. De vorming van het passieve voltooide deelwoord is meestal nauw verwant aan de passieve aoristus stam van de regelmatige werkwoorden. Maar we hebben te maken met een zeer complex deel van het systeem van de Griekse vormleer, nl. het werkwoord en een niet onbelangrijk detail ervan, de stam van het werkwoord. Daarom is vorming ervan een ingewikkelde aangelegenheid. En veel werkwoorden vormen hun stammen niet volgens een bepaald patroon, met name de onregelmatige werkwoorden.Vanwege de onregelmatigheid van een werkwoord zijn sommige vormen niet gemakkelijjk te voorspellen en worden de stammen niet gevormd volgens een speciaal patroon.

Dit voltooide deelwoord in de tegenwoordige tijd gedraagt zich als een bijvoeglijk naamwoord en volgt het verbuigings patroon eindigend op
«-ος, -η, -ο», echter altijd met de uitgang op «-μένος» en het accent altijd op de voorlaatste lettergreep, de penultimate. Het wordt verbogen naar geslacht, naamval en enkel- of meervoud. Aan de stam worden de uitgangen « -μένος, -μένη, -μένο» toegevoegd. De stam kan op veel verschillende manieren gevormd worden. De laatste letter kan veranderen in een andere letter. In enkele gevallen komt de letter «-ε-» voor de stam te staan en wordt de eerste medeklinker herhaald, of de letter «-ε-» kan aan de stam vooraf gaan voor werkwoorden die beginnen met een medeklinker combinatie, of als de stam met de letters «ε», «α» of «αι» begint wordt de klinker een «η». Kort gezegd de stam verandert, maar de uitgang «-μένος, -η, -ο» niet.

Hier volgen enkele voorbeelden van de deelwoorden in de onvoltooid tegenwoordige tijd van de passieve vorm, eindigend op «-άμενος, -άμενη, -άμενο», «-όμενος, --όμενη, -όμενο», «-ώμενος, -ώμενη, -ώμενο» of «-ούμενος, -ούμενη, -ούμενο».

Επιλέξτε από την αναδυόμενη λίστα.	Selecteer in de vervolgkeuze lijst.
Δε θέλω να τα δω ανακατωμένα, όπως την προηγούμενα φορά.	Ik wil het niet gemixt zien, zoals de vorige keer.
Πήγαμε με τους φίλους μου στα συγκρουόμενα.	Ik was met mijn vrienden in conflict.
Σήμερα ήμουν πολύ αγχωμένος στο σχολείο.	Vandaag was ik zeer vroeg op school.
Δε βγάζω άκρη από τα γραφόμενά του.	Ik kan niet met zijn werken (geschriften) uit de voeten.
Η δουλειά είναι εθελοντική και όχι αμειβόμενη.	De baan is vrijwillig en niet betaald.

Het deelwoord van de passieve vorm komt niet regelmatig voor en is niet eenvoudig in gebruik. Het wordt in veel gevallen omgezet in het Moderne Grieks naar een zelfstandig naamwoord, bv. gedetineerde - «ο κρατούμενος», protegé - «ο προστατευόμενος», inhoud - «το περιεχόμενο» (bv.van een boek), etc.

Hier volgen enkele voorbeelden van de deelwoorden in de voltooid tegenwoordige tijd van de passieve vorm, eindigend op « -μένος, -μένη, -μένο».

Το επιλεγμένο κυβέρνηση δεν ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του λαού.

De gekozen regering voldeed niet aan de eisen van het volk.

• «επιλεγμένο» - Het actieve onregelmatige werkwoord is «επιλέγω». Het is een samengesteld werkwoord van «επί + λέγω» tesamen. De passieve vorm is «επιλέγομαι» met twee aoristus vormen t.w. «επιλέχτηκα» and «επιλέχθηκα». Voor de stammen eindigend op «-χτ- » en «-χθ-» wordt de -«-γ-» gebruikt om het voltooide deelwoord te vormen, dus «επιλεγμένος».

Τα παιδιά του είναι ιδιωτικά εκπαιδευμένα.

Zijn kinderen zijn prive opgeleid

• «εκπαιδευμένα» - Het actieve regelmatige werkwoord is «εκπαιδεύω». Het is een samengesteld werkwoord van «εκ + παιδεύω». De passieve vorm is «εκπαιδεύoμαι» met als aoristus verleden tijd «εκπαιδεύτηκα» en de stam eindigend op «-ευτ-» (meer formeel is dat op «-ευθ-»). Het gevormde voltooid deelwoord wordt in dit geval «εκπαιδευμένος».

Οι κληρωμένοι λαχνοί ανακοινώθηκαν.

De getrokken loten werden bekend gemaakt

• «κληρωμένοι» - Het actieve regelmatige werkwoord is «κληρώνω» en het passieve «κληρώνομαι» met de aoristus verleden tijd «κληρώθηκα» en de stam eindigend op «-θ-». Het gevormde voltooid deelwoord wordt in dit geval «κληρωμένος».)

Έχουμε αγοράσει πολύ καλά δουλεμένα έπιπλα.

We hebben zeer goed gemaakte meubels gekocht.

• «δουλεμένα»- Het actieve regelmatige werkwoord is «δουλεύω». Het passive werkwoord is «δουλεύομαι» met als aoristus verleden tijd «δουλεύτηκα». De stam eindigt op «-ευτ-»en het gevormde deelwoord is in dit geval «δουλεμένος».

Είναι πεταμένα λεφτά για να αγοράσετε κάτι τέτοιο.

Het is weggegooid geld zoiets te kopen.

• «πεταμένα» - Het actieve werkwoord «πετώ / πετάω» heeft twee vormen, met als gevolg ook twee passieve vormen «πετάγομαι / πετιέμαι». De passieve voltooide stem eindigt op «-χτ-» van «πετάχτ0ηκα». Het voltooide deelwoord wordt dan «πεταγμένος».

Αυτός είναι ειδικευόμενος γιατρός.

Hij is een gespecialiseerd arts.

• «ειδικευόμενος» - zie «εκπαιδευμένα» hierboven dat hetzelfde stammen patroon heeft.

Εξετάστηκαν σε διδαγμένη ύλη.

Ze onderzochten het geleerde materiaal.

• «διδαγμένη» - Het actieve werkwoord is «διδάσκω» en het passieve werkwoord «διδάσκομαι». De aorist verleden tijd is «διδάχτηκα» met de stam eindigend op «-χτ-». Het voltooide deelwoord is in dit geval «διδαγμένος»

H εθνική οδός είναι αποκλεισμένη από τους καπνοπαραγωγούς.

De snelweg wordt geblokkeerd door tabaksproducenten.

• «αποκλεισμένη» - Het actieve werkwoord «αποκλείω» is een samengesteld werwoord van «απο + κλείω». Het passieve werkwoord «αποκλείομαι» waarvan de aoristus verleden tijd «αποκλείστηκα» is. De stam eindigt op «-στ-» en het hiervan gevormde voltooide deelwoord is «αποκλεισμένος».

Οι προσκαλεσμένοι περίμεναν για το άνοιγμα της έκθεσης.

De genodigden wachten op de opening van de tentoonstelling

• «προσκαλεσμένοι» - Het actieve werkwoord is «προσκαλώ», een samengesteld werkwoord van «προς + καλώ». De onregelmatige passieve vorm is «προσκαλούμαι» met de aoristus verleden tijd «προσκλήθηκα», waarvan de stam eindigt op «-θ-». In dit geval van onregelmatigheid wordt de actieve aoiristus stam «-σ-» (b.v. «προσκάλεσ-α») gebruikt om het passieve voltooide deelwoord «προσκαλεσμένος» te vormen.

Οι βλαμμένοι θα είναι να βρεθούν.

De benadeelden zullen te vinden zijn.

• «βλαμμένοι» - Het actieve regelmatige werkwoord is «βλάπτω» en «βλάφτω». De passieve vormen zijn «βλάπτομαι» en «βλάφτομαι». De aoristus tijd van beide vormen is «βλάφτηκα» met als stam «-φτ-» Het gevormde voltooide deelwoord wordt in dit geval «βλαμμένος».

Click op de volgende link voor stammen schema's en details over het passieve voltooide deelwoord:

• Het vormen van het passieve voltooide deelwoord

παρών - aanwezig, present

nv.	enkelvoud			meervoud
	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig
1ste	παρών	παρούσα	παρόν	παρόντες	παρούσες	παρόντα
2de	παρόντος	παρούση/ας	παρόντος	παρόντων	παρουσών	παρόντων
4de	παρόντα	παρούσα	παρόν	παρόντες	παρούσες	παρόντα
5de	--	--	--	--	--	--

Examples:

ελληνικά	ολλανδικά
Tο κόμμα μας ήταν παρόν.	Onze partij was aanwezig.
Είμαι παρών σε μια συζήτηση.	Ik ben aanwezig bij een discussie.

Bijvoeglijke naamwoorden met dezelfde verbuiging:

αύξων - toenemen, groeien, verhogen

nv.	enkelvoud			meervoud
	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig
1ste	αύξων	αύξουσα	αύξον	αύξοντες	αύξουσες	αύξοντα
2de	αύξοντος	αυξούσης/ας	αύξοντος	αυξόντων	αυξουσών	αυξόντων
4de	αύξοντα	αύξουσα	αύξον	αύξοντες	αύξουσες	αύξοντα
5de	--	--	--	--	--	--

Examples:

ελληνικά	ολλανδικά
αύξουσα πρόοδος	groeiende vooruitgang
αύξοντες αριθμοί	volg nummers

Bijvoeglijke naamwoorden met dezelfde verbuiging:

• de laatste twee typen bijvoeglijke naamwoorden zijn oorspronkelijk verbogen actieve deelwoorden van enkele Oud Griekse werkwoorden, die kunnen worden vergeleken met de Engelse gerund (-ing form)
• Ze worden als bijvoeglijke naamwoorden gebruikt, maar niet veel ervan zijn in normaal gebruik.
• Ze zijn te vinden in oudere geleerde teksten en journalistieke geschriften of in een taal die academische aspecten gebruikt om elegantie, vormelijkheid en ironie toe te passen,
• Deze deelwoorden worden gevormd met de uitgangen «-ων, -ουσα, -ον», of «-ών, -ώσα, -ών», of «-ών, -ούσα, -ούν», afhankelijk van het type werkwoord (A of B), toegevoegd aan de onvoltooide stam van het werkwoord.
• Vandaar hebben de deelwoorden in de tegenwoordige tijd van de tweede verbuiging type B werkwoorden de uitgangen op «-ών,-ούσα,-ούν» in de nominatief (1st nv) enkelvoud en «-oύντα,-ούσα,-ούν» in de accusatief (4de nv) enkelvoud. De uitgang «-ού-» wordt gebruikt voor alle andere mannelijke en onzijdige vormen, terwijl de vrouwelijke vormen hetzelfde zijn als van «παρών», hierboven. Echter afgezien van de woorden «επικρατών» - prevailing and «διοικών» - managing, worden deze vormen ook bijna nooit gebruikt.
• De twee bovengenoemde typen, hebben verschillende accent patronen. Het tweede type, «αύξων», wordt gevormd uit de stam van de actieve tegenwoordige tijd van de eerste vervoeging werkwoorden, met de uitgangen «-ων-ουσα-ον». Het eerste type is op een andere manier afgeleid.
• De nominatieve vormen worden, als het nodig is, ook voor de vocatief gebruikt.
• De tweede vervoeging van het type A werkwoorden heeft de gerund uitgang (engelse -ing-vorm), het actieve deelwoord in de tegenwoordige tijd eindigend op ώντας» b.v.. «απαντώντας» - ontmoeting. De bijvoeglijke naamwoorden afgeleid van dit type hebben de uitgangen op «-ών,-ώσα,-ών». Er is een verschil tussen deze verbuiging en die van «παρών», hierboven, t.w. de mannelijke en onzijdige uitgangen worden geschreven met «-ώ-» in plaats van «-ό-». De vrouwelijke vormen krijgen altijd de «-ω-», geaccentueerd, of niet, ofschoon deze vormen bijna nooit gebruikt worden.

αγνώμων - ondankbaar

nv.	enkelvoud			meervoud
	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig
1ste	αγνώμων	αγνώμων	αγνώμον	αγνώμονες	αγνώμονες	αγνώμονα
2de	αγνώμονος	αγνώμονος	αγνώμονος	αγνωμόνων	αγνωμόνων	αγνωμόνων
4de	αγνώμονα	αγνώμονα	αγνώμον	αγνώμονες	αγνώμονες	αγνώμονα
5de	--	--	--	--	--	--

Voorbeelden:

ελληνικά	ολλανδικά
Αυτός είναι αγνώμων προς τον πατέρα του.	Hij is ondankbaar net zoals zijn vader.
Είσαι μια σκληρή και αγνώμων γυναίκα.	Je bent een moeilijke en ondankbare vrouw.

Bijvoeglijke naamwoorden met dezelfde verbuiging:

• Dit type bestaat uit enkele adjectieven waarvan sommige vormen zeer zeldzaam zijn. Soms wordt een alternatief mannelijk nominatief enkelvoud gebruikt op «-ονας» en kan een vrouwelijk nominatief op «-ονη» gebruikt worden door sprekers en schrijvers van het oude schrift (δημοτικά)
• De gevestigde vormen worden hierboven vermeld, met de opmerking dat de onzijdige vormen bijna nooit gebruikt worden.
• Over het algemeen kunnen alleen de mannelijk enkelvoud en meervoud vormen van de nominatief en accusatief op «-ων» en «-ονες» en «-oνα» en «-ονες» veilig gebruikt worden.
• De nominatieve vormen worden, als het nodig is, ook voor de vocatief gebruikt.

δηλωθείς - verklarend

nv.	enkelvoud			meervoud
	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig
1ste	δηλωθείς	δηλωθείσα	δηλωθέν	δηλωθέντες	δηλωθείσες	δηλωθέντα
2de	δηλωθέντος	δηλωθείσας*	δηλωθέντος	δηλωθέντων	δηλωθεισών	δηλωθέντων
4de	δηλωθέντα	δηλωθείσα	δηλωθέν	δηλωθέντες	δηλωθείσες	δηλωθέντα
5de	δηλωθείς	δηλωθείσα	δηλωθέν	δηλωθέντες	δηλωθείσες	δηλωθέντα

ελληνικά	ολλανδικά
Η μέση δηλωθείσα ζημία είναι .....ευρώ.	Het gemiddelde gerapporteerde verlies is € .....
Ιδιαίτερα για μη δηλωθέντες λογαριασμούς σε ξένες τράπεζες θα επανεξετάσουν τους φόρους.	In het bijzonder voor niet-geregistreerde rekeningen bij buitenlandse banken zullen hun belastingen worden herzien.

Bijvoegelijke voornaamwoorden met dezelfde verbuiging:

δηλώσας - erkend, beweerd

nv.	enkelvoud			meervoud
	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig	mannelijk	vrouwelijk	onzijdig
1ste	δηλώσας	δηλώσασα	δηλώσαν	δηλώσαντες	δηλώσασες	δηλώσαντα
2de	δηλώσαντος	δηλώσασας*	δηλώσαντος	δηλωσάντων	δηλωσασών	δηλωσάντων
4de	δηλώσαντα	δηλώσασα	δηλώσαν	δηλώσαντες	δηλώσασες	δηλώσαντα
5de	δηλώσας	δηλώσασα	δηλώσαν	δηλώσαντες	δηλώσασες	δηλώσαντα

ελληνικά	αγγλικά
Ο δηλώσαντα ψυχίατρος, καθώς και οι ηθοποιοί αναφέρθηκαν στο παρόν κείμενο.	Zowel de algemeen erkende psychiater, als de acteurs werden in the aanwezige tekst genoemd.
ο Γεώργιος, φέρεται δηλώσασα ότι θα στηρίξει με κάθε τρόπο τον ΣΥΡΙΖΑ.	George zou hebben beweerd dat hij op elk mogekijke manier SYRIZA zou steunen.

Bijvoeglijke naamwoorden met dezelfde verbuiging:

• De laatste twee typen bijvoeglijke naamwoorden zijn afkomstig uit de Katharevousa en gevormd volgens de overeenkomstige bijvoeglijke naamwoorden uit het oude Oude Grieks.
• * Deze vormen van het vrouwelijk enkelvoud hebben ook een uitgang eindigend op «-ης»
• In de praktijk worden ze zelden gebruikt.Ze komen alleen voor in de typische stijl van de theologische teksten en in journalistieke uitspraken.
• De uitgangen van het eerste bijvoeglijke naamwoord «δηλωθείς» op «-είς,-είσα,-έν» zijn gebaseerd op de passieve aoristus stam.
• Het tweede bijvoeglijke naamwoord «δηλώσας» met de uitgangen op «-ας,-ασα,-αν» is zelfs nog zeldzamer, maar komt voor in de journalistieke taal.
• Het is verkregen van werkwoorden met de actieve aoristus stam, eindigend op «-σ-», «-ξ-» ofr «-ψ-»