Nederlands - Modern Grieks

De hoofdtelwoorden kunnen in drie categorieën verdeeld worden:

• a) onverbuigbare hoofdtelwoorden
• b) verbuigbare hoofdtelwoorden
• c) hoofdtelwoorden die zich als zelfstandig naamwoord gedragen

Deze vormen zijn hetzelfde als van het onbepaalde lidwoord.

Het accent op «μία» en «μία(ν)» versterkt het feit of met een zelfstandig naamwoord een bepaald stuk bedoeld wordt of dat het als algemeen wordt beschouwd, bv.: «μία καρέκλα» - slechts één stoel en «μια καρέκλα» - welke stoel dan ook.

Een alternatieve vorm «μίας» wordt soms in de 2de naamval vrouwelijk gebruikt, maar dit geldt niet voor het onbepaalde lidwoord.

Alle telwoorden eindigend op een 3 worden op dezelfde wijze verbogen. Zoals eerder vermeld worden de getallen onder 20 aan elkaar geschreven «δεκατρείς» (met accent) en zijn 23, 33, etc. gescheiden woorden, «είκοσι τριες» en «τριάντα τρεις»

Al de telwoorden eindigend op een 4 worden op dezelfde wijze verbogen, «είκοσι τέσσερις» en «τριάντα τέσσερις»

* Bij de 4de naamval mannelijk is nog een vorm waarbij het accent verschuift, «διακοσίους»

Alle afgeronde honderdtallen van één woord, incl. het hieronder verbogen getal 1.000 worden op deze manier verbogen.

Vanaf het getal 1.999 worden de duizendtallen voorafgegaan door de hoofdtelwoorden 2, 3, 4 etc. en gedragen ze zich als een zelfstandig naamwoord.

De getallen «εκατομμύριο» - miljoen, «δισεκατομμύριο» - biljoen en «τρισεκατομμύριο» - triljoen zijn onzijdige zelfstandige naamwoorden, die worden vervoegd als de zelfstandige naamwoorden op «-ο».

Als de rangtelwoorden, die het accent op de laatste lettergreep hebben, formeel gebruikt worden, vindt er vaak een verschuiving van het accent plaats naar de voorlaatste lettergreep, bv.: «η τετάρτη τάξη» - de vierde klas.

Het rangtelwoord «δεύτερος» heeft ook een alternatieve vrouwelijke vorm «δευτέρα», die uit de katharevousa komt.

De rangtelwoorden zijn verbuigbare bijvoegelijke naamwoorden op «–ος, -η, -ο», die samengaan met het zelfstandig naamwoord dat ze wijzigen.

Als de rangtelwoorden uit twee woorden bestaan worden de beiden woorden verbogen.

In de schrijftaal worden rangtelwoorden vaak op een speciale manier weergegeven:

• ο 20ός αιώνας - de 20ste eeuw («εικοστός» is afgekort tot «20ός»)
• του 33ου κεφαλαίου - van het 33ste hoofdstuk («τριακοστού τρίτου» is afgekort tot «33ου»)

Rangtelwoorden, vermenigvuldiging aanduidende telwoorden en proportionele of relatieve aantallen, als bijvoegelijk naamwoord, kunnen voor of achter het zelfstandig naamwoord waar ze bij horen komen. Met name de rangtelwoorden die een titel van een koning, patriarch of paus weergeven evenals hoofdstukken of scenes in een toneelstuk of film: George II - «Ο Γεώργιος ο Δεύτερος», Hoofdstuk 5 - «Κεφάλαιο Πέμπτο», Scene 3 - «Σκηνή Τρίτη».

De onzijdige vormen van de rangtelwoorden worden ook gebruikt om delen weer te geven die gewoonlijk bestaan uit een bepaald lidwoord + een hoofdtelwoord + een rangtelwoord, mogelijk gevolgd door een bijzin in de 2de naamval.

De meeste telwoorden gaan gewoonlijk vooraf aan het zelfstandig naamwoord of aan een bijvoegelijk naamwoord als dat aanwezig is. Als een hoofdtelwoord en een rangtelwoord samen voorafgaan aan een naamwoord, dan heeft het hoofdtelwoord gewoonlijk voorrang op het rangtelwoord, ofschoon het andersom ook mogelijk is.

Paren van hoofdtelwoorden kunnen op twee verschillende manieren weergegeven worden. Hetzelfde telwoord herhaald betekent bv. een voor een, twee bij twee etc. Verschillende telwoorden drukken een schatting uit, ofschoon in zulke uitdrukkingen de verbuigbare telwoorden zich naar geslacht, aantal en naamval, van het zelfstandige naamwoord waar ze bij horen, moeten schikken. Vandaar kan in geval van een zelfstandig naamwoord in het meervoud, als alternatief, het woordje «κάνα» aan het telwoord voorafgaan.

Bij het weergeven van uren en data wordt de vrouwelijke vorm enkelvoud van de hoofdtelwoorden gebruikt, behalve bij de eerste van de maand, wordt het vrouwelijke rangtelwoord in het enkelvoud gebruikt. De jaren worden weergegeven met hoofdtelwoorden, gewoonlijk in de onzijdige vorm enkelvoud van het bepaalde lidwoord.

Zoals ook uit bovenstaande zinnen duidelijk wordt, onderscheiden de vormen «τρεισήμισι» en «τεσσερηήμισι» zich voor het mannelijke en vrouwelijke geslacht en «τριάμισι» en «τεσσεράμισι» voor het onzijdige geslacht, maar niet in de naamvallen. Hetzelfde geldt voor de vormen dertien en een half «δεκατρεισήμισι» en veertien en een half «δεκατεσσερήμισι»

De andere vormen zoals «δυόμισι», «πεντέμισι», «εξήμισι», «εφτάμισι», «οχτώμισι», «εννιάμισι», «δεκάμισι», «ενδεκάμισι», «δωδεκάμισι» zijn onverbuigbaar, evenals de rest van de vormen zoals «δεκαπεντέμισι», «δεκαεξήμισι» etc.

Alle vormen wijzigen dus het meervoud van het zelfstandig naamwoord, behalve «ενάμισης» als het gebruikt wordt in de 1ste naamval mannelijk.

Als er sprake is van de bij * genoemde vermenigvuldiging (begin pagina) dan hebben we te maken met de woorden enkel «απλός» (ook simpel), dubbel - «διπλός» etc.

Het woord «μονός» hoort hier ook bij en wordt wel gebruikt voor bedden en hotelkamers:

• ένα απλό εισιτήριο - een enkele reis (kaartje)
• ένα μονό δωμάτιο - een eenpersoonskamer
• ένα διπλό κρεβάτι - een dubbel bed

Deze woorden krijgen het achtervoegsel «-πλός» en worden vervoegd als een bijvoegelijk naamwoord op «-ός», «-ά» en «-ό»:

• απλός - enkel
• διπλός - dubbel
• τριπλός - driedubbel
• τετραπλός - vierdubbel
• πενταπλός - vijfdubbel
• εξαπλός - zesdubbel
• etc.

** Proportionele of relatieve aantallen drukken uit hoeveel keer meer of minder een ding is t.o.v. het andere ding. Ze krijgen als uitgang «-πλάσιος» en worden ook vervoegd als de bijvoegelijke naamwoorden op «-ος», «-α» en «-ο»:

• διπλάσιος - tweevoud
• τριπλάσιος - drievoud
• τετραπλάσιος - viervoud
• δεκαπλάσιος - tienvoud
• etc.

*** De collectieve aantallen zijn twee groepen vrouwelijke zelfstandige naamwoorden:

• De eerste groep wordt gevormd met «-άδα» als achtervoegsel, voor een verzameling van een bepaald aantal:

• η δυάδα - groep van twee (tweetal)
• η τριάδα - groep van drie (drietal)
• η τετράδα - groep van vier (viertal)
• η πεντάδα - groep van vijf (vijftal)
• η δωδεκάδα - dozijn

• De tweede groep krijgt «-αριά» als achtervoegsel, voor een globale verzameling van een geschat aantal, terwijl deze gewoonlijk voorafgegaan wordt door de niet gedefinieerde bepaling «-καμιά»:

• καμιά πενταριά - ongeveer vijf
• καμιά δωδεκαριά - zowat een dozijn
• καμιά εικοσαριά - twintig of zo

Er zijn twee alternatieve manieren om een plus weer te geven. Dit geldt ook voor een min, maar bij de min is er daarnaast nog een meer informele manier.

Bij de vermenigvuldiging worden de vrouwelijke telwoorden van de te vermenigvuldigde getallen gebruikt, al dan niet vergezeld van een vrouwelijke lidwoord.

Als alternatief kunnende onzijdige vormen gebruikt worden, al dan niet met het woordje «επί». Voor alle acties kan «ίσον» eventueel weggelaten worden.

Bij een deling wordt het woordje «διά» gebruikt en is de alternatieve manier met het voorzetsel «σε», in combinatie met het bepaalde lidwoord, dat aan het te delen getal voorafgaat.

• 2 + 4 = 6 - δύο και of συν τέσσερις [ίσον] έξι
• 6 - 4 = 2 - έξι πλην of μείον τέσσερις of τέσσερις από έξι [ίσον] δύο
• 4 x 3 = 12 - τέσσερις οι τρεις of τέσσερα [επί] τρία [ίσον] δώδεκα
• 30 : 3 = 10 - τριάντα διά τρία of το τρία στο τριάντα [ίσον] δέκα

Percentages worden uitgedrukt met het zinsdeel «τοις εκατό» - «επτά τοις εκατό» - 7 procent, of in de spreektal met «στα εκατό» - «επτά στα εκατό». Er zijn meerdere manieren om decimalen weer te geven:

• De tiendelige eenheden van de valuta, zoals bv. 5,25, worden als volgt weergegeven

• πέντε και είκοσι πέντε

• Andere decimalen worden a.v. uitgedrukt:

• πέντε είκοσι πέντε of πέντε κόμμα είκοσι πέντε

De weergave van numerieke hoofdtelwoorden is in het Moderne Grieks zoals overal in Europa hetzelfde, met uitzondering van Groot Britannië. 1.000.000 is in het Grieks net als bij ons een miljoen.