Op Leren.nl vind je online cursussen en links naar duizenden kennisbronnen over allerlei onderwerpen.
Irene Droppert
Nederlands - Modern Grieks
Vlaardingen-Nederland
Het Modern Griekse alfabet en het klank systeem
- Το Νέο Ελληνικό αλφάβητο και το σύστημα ήχων
Het schrift van het Moderne Grieks bestaat uit een alfabet van vierentwintig letters waaraan een aantal tekens en leestekens toegevoegd zijn. Je zou kunnen zeggen dat het Nieuwe Grieks geëvalueerd is uit het Oude Grieks, want veel woorden worden nog steeds hetzelfde geschreven, met uitzondering van de accenten, die gereduceerd werden tot één accent op een klinker van de beklemtoonde lettergreep. In het Nederlands zijn ook veel woorden ontleend aan het Grieks, met name de vele wetenschappelijke termen.
| Hoofd letters | Kleine letters | Nederlandse naam | Uitspraak | Griekse naam |
|---|---|---|---|---|
| Α | α | alfa | a als in dat | άλφα |
| Β | ß | beta | v als in vat | βήτα |
| Γ | γ | gamma | vóór o, oe en a als tussen de g en h; vóór i en e als j | γάμα |
| Δ | δ | delta | dh als in het engelse this | δέλτα |
| Ε | ε | epsilon | e als in pet | έψιλον |
| Ζ | ζ | zeta | z als in zet | ζήτα |
| Η | η | ieta | ie als in niet | ήτα |
| Θ | θ | thita | scherp als th in het engelse thief | θήτα |
| Ι | ι | iota | ie als in niet | γιώτα |
| Κ | κ | kappa | k als in kat | κάπα |
| Λ | λ | lamda | l als in les | λάμδα |
| Μ | µ | mi | m als in met | μι |
| Ν | ν | ni | n als in net | νι |
| Ξ | ξ | xi | x als in Xantippe | ξι |
| Ο | ο | omikron | o als in lot | όμικρον |
| Π | π | pi | p als in pet | πι |
| Ρ | ρ | ro | r als in rit | ρο |
| Σ | σ, ς * | sigma | de σ als een s aan het begin en eind v/e woord en ς als een s alleen aan het eind v/e woord | σίγμα |
| Τ | τ | taf | t als in top | ταυ |
| Υ | υ | ipsilon | ie als in niet | ύψιλον |
| Φ | φ | fi | f als in fit | φι |
| Χ | χ | chi | ch als in schaar | χι |
| Ψ | ψ | psi | ps als in oeps | ψι |
| Ω | ω | omega | o als in top | ωμέγα |
* De kleine letter σ wordt afhankelijk van de plaats in het woord a.v. geschreven:
- de σ aan het begin of in het midden van een woord bv. «σώμα» - lichaam
- de ς aan het einde van een woord bv.«μαθητής» - leerling
* De hoofdletter word gebruikt aan het begin van een woord. De volgende namen worden ook met een hoofdletter geschreven:
- Namen van personen zoals «Μαρία Αντωνίου»
- Aardrijkskundige namen zoals «Ελλάδα, Όλυμπος, Πηνειός»
- Dagen en maanden: «Δευτέρα, Απρίλιος»
- Feesten en Nieuwjaarsdag: «τα Χριστούγεννα, η Πρωτοχρονία»
Vowels and consonants
Het «αλφαβήτα» heeft klinkers en medeklinkers. De zeven klinkers zijn α, ε, η, ι, ο, υ en ω. De klank van deze klinkers is kort, er is nl. geen verschil tussen lange en korte klinkers. Tesamen met de dubbel-klinkers αι, ει, οι, ου en υι betekent dit dat het MG maar slechts vijf verschillende klanken kent.
Pronunciation of aforementioned double vowels:
| αι | ει | οι | ου | υι |
|---|---|---|---|---|
| als e | als i | als i | als u | als i |
De klank van de dubbelklinkers is ook kort, maar wordt in enkele gevallen als een tweeklank uitgesproken. bv. de woorden: «το τσάι» (tsái) - thee, «το κομπολόι» (kombolói) - kralensnoer, «ο γάιδαρος» (gáidharos) - eze en «η σαϊτα» (saita) - pijl en «το γαϊδούρι» (gaidoéri) - ezeltje. Er wordt een trema gebruikt als een accent niet mogelijk is.
De medeklinkers zijn β, γ, δ, ζ, θ, κ, λ, μ, ν, ξ, π, ρ, σ (ς), τ, φ, χ, ψ
Bijna iedereen die de griekse letters kan lezen en uitspreken kan elk geschreven woord in deze taal uitspreken. Dat is anders in het Nederlands, waarin leerlingen moeite hebben met het uitspreken van woorden, die ze nog nooit gehoord hebben.
Verschillende klanken
Klinkers met voorbeelden:
| klinkers | uitspraak | Voorbeelden | ||
|---|---|---|---|---|
| a | als de a in vat | το γάμμα | gamma | |
| ε | als de e in pet | εγώ | ik | |
| η * | als de ie in niet | ο ήλιος | zon | |
| ι * | als de ie in niet | ο ιστός | mast | |
| ο | als de o in pot | όλος | alles, geheel | |
| υ * | als de ie in niet | ο ύπνος | slaap | |
| ω | als de o in top | η ώρα | uur | |
Voorkomende klinker combinaties met voorbeelden:
| klinkers | uitspraak | Voorbeelden | ||
|---|---|---|---|---|
| αι | als e in bed | ο αίμα | blood | |
| αυ ** | α | als af in laf | το αυτί | oor |
| b | als av in avocado | το αυγό | ei | |
| ευ ** | α | als ef in lef | εύκολο | gemakkelijk |
| b | als ev in het engelse level | η πλευρά | zijde | |
| ει * | als ie in niet | είμαι | ik ben | |
| οι * | als ie in niet | η οικογένεια | familie | |
| ου | als oe in koe | το λουλούδι | bloem | |
| υι * | als ie in niet | ο υιός | zoon | |
* Zoals te zien is in bovenstaande tabel wordt de i-klank op zes verschillende manieren geschreven, bv.:
- «ι»: «το φιστίκι» - pinda
- «η»: «η ζωή» - leven
- «υ»: «η θύρα» - poort
- «ει»: «είκοσι» - twintig
- «οι»: «μερικοί» - enige
- «υι»: «η υιοθεσία» - adoptie
Een i-klank zonder accent, geplaats tussen een klinker en een medeklinker wordt uitgesproken als een j zoals in jurk, woorden als: «τα παιδιά» - kinderen klinken dan als pedhjá, «τέτοιος» - dergelijk als tétjos en «δυο» - two als djo
De «ι» zonder accent na een klinker, wordt uitgesproken als het Engelse woord boy «το ρολόι» - horloge** De combinaties «αυ» and «ευ» worden uitgesproken als av en ev, als ze geplaats worden voor de volgende medeklinkers: β, γ, δ, ζ, λ, μ, ν, ρ en de klinkers α en ε, e.g. «η αυλή» - erf, «αύριο» - morgen, «Παρασκευή» - vrijdag, «η πλευρά» - zijde, «ευμενής» - gunstig.
Geplaatst voor de volgende medeklinkers: κ, π, τ, χ, φ, θ, σ, ξ worden «αυ» en «ευ» uitgesproken als af and ef e.g. «αυτός» - hij en - «εύκολος» - gemakkelijk - «ευθεία» - rechtstreeks
Voorkomende combinaties van medeklinkers:
| klinkers | uitspraak | Voorbeelden | ||
|---|---|---|---|---|
| yy | a | als ng-y in het midden van het woord tussen zingen en zinken | συγγνώμη | pardon |
| b | als ng-g in het midden van het woord zoals zanger | το φεγγάρι | maan | |
| γκ | a | als gk at the beginning of a word (as the French word garçon) | γκρίζος | grijs |
| b | als ng in het midden van het woord zoals hanger | η αγκαλιά | omarming | |
| c | als k in het midden van het woord zoals bankier | μπάγκος | bank | |
| γχ | als ch in het Duitse ich | ο έλεγχος | controlle | |
| μπ | a | als b aan het begin van het woord zoals blind | μπροστά | voor |
| b | als mb in het midden van het woord zoals ambassade | το κουμπί | button | |
| ντ | a | als d at the beginning of a word zoals dans | η ντουλάπα | kast |
| b | als nd in het midden van het woord zoals handig | κοντά | dichtbij | |
| c | als d in het midden van het woord zoals madam | αντίο | goodbye | |
| τζ | a | als dz aan het begin van het woord zoals tsjilpen | το τζάμι | ruit |
| b | als tz in het midden van het woord zoals hetzij | το γλειφιτζούρι | lolly | |
| c | met «ν+τζ» * als n-dz in het midden van het woord enigszins als bedje | το παντζάρι | biet | |
| τσ | a | als ts aan het begin van het woord zoals tsaar | η τσάντα | bag |
| b | als ts in het midden van het woord natie | το παπούτσι | schoen | |
| c | met «ν+τσ» * als n-ts in het midden van het woord dementie | το βίντσι | windas | |
* Deze drie-letter combinaties, «ντσ» en «ντζ», kunnen als «ντ+ζ» en «ντ+σ» geïnterpreteerd worden. Dit zou dan een een verkeerde klank veroorzaken, want «ντ» (in het grieks) is een klank die in onze taal tussen d en nd ligt. Voor de duidelijkheid hierbij de aantekening dat de interpretatie van «ν+τζ» and «ν+τσ» correct is (de «ν» en de «τ» dus gescheiden).
N.B.
Een enkele letter kan ook uit twee klanken bestaan zoals de «ξ» - «το ξύλο» - hout, wordt uitgesproken als ks en de «ψ» - «το ψάρι» - vis wordt uit gesproken als ps
Het Griekse klanksysteem bestaat uit twintig verschillende segmenten van klinkers en medeklinkers
The segmenten van de klinker klank
Het Griekse klinker klank systeem is zeer symmetrisch. Het bestaat uit vijf segmenten van klinkers t.w. a, e, i, o, u. Ze zijn als volgt gerangschikt:
| voor | achter | |
|---|---|---|
| hoog | i | u |
| midden | e | o |
| laag | a | |
De termen voor, achter, hoog, midden en laag hebben te maken met de positie van de tong in de mond tijdens articulatie.
Een voor-klinker, ook wel gesloten klinker genoemd, is het type geluid waarbij de positie van de tong in de mond zo ver mogelijk naar voren is gebruikt
Bij de uitspraak van een achter-klinker, zoals een (u), is de tong achter in de mond gepositioneerd.
Bij de hoge klinkers, zoals (i) and (u), is de positie van de tong hoog en verticaal in de mond
In een lage klinker, ook wel open klinker genoemd is de positie van de tong laag in de mond.
De positie van de tong in de mond tussen een hoge en een lage klinker, is het kenmerk van de midden klinker.
De uitspraak van elk medeklinker segment
De uitspraak van de medeklinkers is erg ingewikkeld. De geluid segmenten kunnen overeenkomen met meer dan een groep van klanken. Het hangt allemaal af van de aangrenzende klanken, die ze op verschillende manieren kunnen beïnvloeden.
Het klank systeem van de medeklinkers bestaat uit vijftien klanken als volgt: β, γ, δ, ζ, θ, κ, λ, μ, ν, π, ρ, σ, τ, φ, χ
| segment | klank | examples | |
|---|---|---|---|
| β | als v | το βουνό | berg |
| σοβαρός, -ή, -ό | serieus, ernstig | ||
| το σύμβολο | symbool | ||
| γ | als γ (soft g) |
ο γάμος | huwelijk |
| η αγάπη | liefde | ||
| το αγόρι | jongen | ||
| als j | ο γίγας | reus | |
| ο ρήγας | koning | ||
| ο γιατρός | dokter | ||
| δ | als d | το δώρο | gift, cadeau |
| το παιδί | kind | ||
| ενδιαφέρων, -ουσα, -ον | interessant | ||
| ζ | als z | η ζωή | leven |
| η ζήλια | jaloersheid | ||
| το κάζο | ongeluk | ||
| θ | als th | το θέμα | onderwerp, thema |
| το μαθημα | les | ||
| ξανθός, -ή (-ή -ιά), -ό | blond | ||
| κ | als k | καθαρός, -ή, -ό | schoon |
| η κόρι | dochter | ||
| ο σβέρκος | nek | ||
| als g | η γκρίνια | gezeur | |
| ο αγκώνας | elboog | ||
| ο μάγκας | kerel, vent | ||
| als k' | ο κήπος | tuin | |
| εκείνος, -η, -ο | dat, deze | ||
| η οικία | huis | ||
| als g' | ο γκιόνης | nachtuil | |
| η αγκίδα | splinter | ||
| συγκινητικός, -ή, -ό | ontroerend, ingrijpend | ||
| λ | as l | το λιμάνι | haven |
| λίγος, -η, -ο | weinig | ||
| το καλάθι | mand | ||
| als l' | η λύπη | smart, verdriet | |
| καλά | goed | ||
| το κουλάδι | dierenpoot | ||
| μ | als m | ο μήνας | maand |
| το χρώμα | kleur | ||
| μαβής, -ιά, -ί | donkerblauw | ||
| als ɱ | η συμφωνια | overeenkomst | |
| ο άμβωνας | kansel | ||
| η βόμβα | bom | ||
| ν | als n | ο ναυτικός | matroos, zeeman |
| νοερός, -ή, -ό | spiritueel | ||
| ένα | een | ||
| als ɲ | η νύχτα | nacht | |
| το σινιάλο | signaal | ||
| η άνοιξη | lente, voorjaar | ||
| als ŋ | ο αγκώνας | elboog | |
| αγχώδης, -ης, -ες | vol stress | ||
| εγχώριος, -α, -ο | inheems | ||
| π | als p | το ποδήλατο | fiets |
| κάποτε | soms | ||
| ο κόπος | moeite, hinder | ||
| als b | το μπιζέλι | erwt | |
| η λάμπα | lamp | ||
| η καμπάνα | bel | ||
| ρ | als r | το ροδάκινο | perzik |
| το ψπάρι | vis | ||
| φρέσκος, -η (-ή -ια), -ο | vers | ||
| σ | als s | το σοκάκι | landweg |
| η μάσκα | masker | ||
| ο μουσακάς | moussaka | ||
| τ | als t | τέλειος, -α, -ο | compleet, volmaakt |
| το μοτοσακό | motorfiets | ||
| το ποτό | drankje | ||
| als d | η ντομάτα | tomaat | |
| πέντε | vijf | ||
| η ένταση | spanning | ||
| φ | als f | ο φιλός | vriend |
| ο ξιφίας | zwaardvis | ||
| το συμφέρον | interesse | ||
| χ | als ch | ο χαβάς | melodie |
| το ρούχο | kledingstuk | ||
| αχανής, -ής, -ές | grenzeloos, eindeloos | ||
| als ch' | το χιόνι | sneeuw | |
| η χρεία | noodzaak | ||
| βρόχινος, -η, -ο | regenachtig | ||
N.B.
De k' is een explosieve medeklinker die gevolgd wordt door de klinker «ε» of een van de i-klanken. De k' kan ook gevolgd worden door een combinatie van de «ι» zonder accent en een andere klinker, zoals in «κιόλας» - reeds (wordt als kjolas uitgesproken). Gevolgd door de «ι» in het midden van een woord als in «τα φύκια» - zeewier wordt de «κ» als een c uitgesproken (zachter dan onze k). Hetzelfde gebeurt bij de «κ» in het woord «το κήπος» - tuin. De uitspraak van de «κ» is hier min of meer als cj.
De g' klank is de tegenhanger van k', een nasale klank voor een «ι» klinker zonder accent bv. «το αγκινάρα» - artisjok, in combinatie met de gamma - «γ»
De ľ klank is een geluid, dat ligt tussen de medeklinker l en de klinker die er op volgt (i-klank) door gebruik te maken van het gehemelte en doordat de lucht aan de zijkant van de tong ontsnapt. Enkele voorbeelden zijn: «καλή» - goed, «λίγο» - weinig and «πολύ» - veel. De uitspraak van de ľ klank varieert in sommige streken van Griekenland. Mensen uit de Peloponnesus, bijvoorbeeld, maken meer gebruik van het gehemelte dan die uit Athene.
De ɱ klank is een neusklank, uitgesproken tussen lippen en tanden, waarvan de naam: m met haakje of labiodentaal nasaal is. Een voorbeeld in het Nederlands is komfort, waarbij de m meer naar een n neigt, en in het grieks «το έμβρυο» - embryo, uitgesproken als emvrio.
De ɲ klank is een neusklank, uitgesproken d.m.v. het gehemelte. De ign of digne (in het Frans) wordt uitgesproken als in de Spaanse ñ in El Niño
De ŋ klank is een neusklank, die wordt geproduceerd door met de achterkant van de tong het zachte verhemelte aan te raken. Dit klank symbool, de ingma, wordt gebruikt als de letter «γ» (gamma) vooraf gaat aan de letters «χ» (chi) en «ξ» (ksi). De uitspraak is zoals in de Nederlandse woorden ding en links. Als de combinatie «γγ» (ng) in het midden van een woord staat wordt dat uitgesproken als in het woord dinges
De χ' klank is een wrijvende klank die wordt geproduceerd met de achterkant van de tong tegen de zachte voorkant van het verhemelte (niet zoals in het Schotse loch maar als in het Duitse ich)
De Griekse fonologie is een uiterst ingewikkeld systeem. Het is ondoenlijk om alle varianten van het Griekse klank systeem hier in de juiste bewoordingen te beschrijven. Het bovenstaande is slechts een fractie van het geheel met enkele voorbeelden ter verduidelijking.
